کد مطلب:47161 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:46

گنجینه پرسمان » قرآن

آيا قرآن كريم به وجود شانس صحّه ميگذارد؟

چند نكته قابل توجه است:

1. قانون عمومي عليت مورد تصديق قرآن كريم است يعني تمامي پديدههاي اين عالم، معلول علت و يا علتهاي گوناگوني ميباشند; البته اين مطلب، از آيات بسياري كه در موارد مختلف وارد شده استفاده ميگردد، مثلاً آياتي كه دلالت دارد بر حركت ابرها بر اثر وزش باد، ريزش باران به وسيله ابرها و زنده شدن زمين بر اثر باران و روئيدن گياهان و روزي گرفتن انسان در اثر آن ميفرمايد: خداوند كسي است كه بادها را فرستاد تا ابرهايي را به حركت در آورند; سپس ما اين ابرها را به سوي زمين مردهاي رانديم و به وسيلة آن زمين را پس از مردنش زنده ميكنيم; رستاخيز نيز همين گونه است.(ملاحظه كنيد آياتي نظير: يونس، 22; حجر، 22; روم، 46و48.)(فاطر، 9) همچنين است حركت كشتيها به وسيله جريان باد و يا روشني جهان به وسيله خورشيد و نظير اين موضوعات، كه هر كس اطلاعات مختصري از قرآن داشته باشد، اين آيات را ديده و قانون عمومي عليت را تصديق ميكند.

2. زمام عليت تمام علل به دست خداست، و به هر طرف كه بخواهد، بنابر حكمت خويش آن را ميبرد. يعني از روابط حقيقي موجودات و علل واقعي آن تنها خداوند خبر دارد، و اين مطلب را ميتوان از آيات قدر نيز استفاده كرد، ميفرمايد: و خزائن همه چيز، تنها نزد ماست; ولي ما جز به اندازه معين، آن را نازل نميكنيم. (حجر، 21) و يا در آيهاي ديگر ميفرمايد: هيچ مصيبتي (ناخواسته) در زمين و نه در وجود شما روي نميدهد، مگر اينكه همة آنها قبل از آنكه زمين را بيافرينيم در لوح محفوظ ثبت است، و اين امر براي خدا آسان است.(تفسير الميزان، علامه طباطبائي;، ج 1، ص 74، انتشارات اسماعيليان / ر.ك: ترجمة الميزان، ترجمة آيةالله مكارم شيرازي، ج 1، ص 92، بنياد علمي و فكري علامه طباطبائي.)(حديد، 22)

3. دنيا دار اختيار است، و در اين جهان، سعادت حقيقي انسان جزء از راه اختيار بدست نميآيد، خود انسان بايد موجبات سعادت و نيكبختي و يا زيان و بدبختي خود را فراهم آورد، و هر يك از اين دو را كه اختيار كند، خداوند متعال همان را براي او امضا ميكند; چنانكه ميفرمايد: ما راه را به او نشان داديم، خواه شاكر باشد (و پذيرا گردد) يا ناسپاس(انسان، 3) همچنان كه فرمود: وَ أَن لَّيْسَ لِلاْ سًِنسَـَنِ إِلآمَا سَعَيَ # وَ أَنَّ سَعْيَهُو سَوْفَ يُرَيَ ;(نجم،39و40) و اين كه براي انسان بهرهاي جز سعي و كوشش او نيست و اينكه تلاش او بزودي ديده ميشود. پس آدمي را حاصلي جز نتيجة تلاش و عملش نيست.(تفسير الميزان، همان، ج 7، ص 293 / ر.ك: ترجمة الميزان، ترجمة سيدمحمدباقر موسوي همداني، ج 7، ص 32 / تفسير نمونه، آيتالله مكارم شيرازي و ديگران، ج 12، ص 537، دارالكتب الاسلامية.)

نتيجه اين نكات اين كه: نظام هستي، نظام علت و معلول است و چيزي از روي بخت و اقبال و يا شانس و اتفاق نه پديد ميآيد و نه از بين ميرود و در اين جهان هر رويدادي محتاج به علت فاعلي است و علت نهايي همه علل، خداوند متعال و قدرت اوست كه حاكم بر همه جهان است; ولكن چون اصولاً انسان نميتواند در برابر علل حوادث بيتفاوت بماند، سرانجام بايد براي هر حادثهاي علتي را جستجو كند، حال اگر خداپرست و موحّد باشد و علل حوادث را به ذات پاك او كه طبق حكمتش همه چيز را روي حساب انجام ميدهد، بازگرداند و تكيه بر علم او كند، مشكل او حل شده است و گرنه يك سلسله علل خرافي و موهوم كه هيچ اساسي ندارد را براي آنها ميتراشد كه مسئله موهوم بخت، شانس و يا طالع و فال، يكي از روشنترين آنها است و در قرآن در موارد بسياري اين مطلب مطرح شده است كه مشركان خرافي در برابر پيامبران الهي به اين حربه و علل واهي متوسل ميشدند ولي قرآن كريم در يك جمله ميفرمايد: طَغرُكُمْ عِندَ اللَّهِ بَلْ أَنتُمْ قَوْمٌ تُفْتَنُون;(نمل،47) فال (نيك و) بد شما نزد خداست (و همه مقدرات به قدرت او تعيين ميگردد); بلكه شما گروهي هستيد فريب خورده.

آري بخت و شانس و طالع، پيروزي و شكست و ناكامي، همه نزد خداست خدائي كه حكيم است و مواهبش را بر طبق شايستگيها تقسيم ميكند، شايستگيهايي كه بازتاب ايمان و عمل و كردار خود انسانها است.(ر.ك: تفسير نمونه، همان، ج 15، ص 491.)